ความเป็นมาและวัตถุประสงค์

           พ.ศ.๒๕๕๑ กรมอู่ทหารเรือจัดตั้งพิพิธภัณฑ์อู่เรือหลวงเฉลิมพระเกียรติ ๘๔ พรรษา ตามโครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ โดยอนุรักษ์และปรับปรุงอาคารรูปแบบสถาปัตยกรรมแบบเรือนขนมปังขิงที่มีอายุมากกว่า ๑๐๐ ปี สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งพระราชทานพื้นที่ให้กรมทหารเรือสร้างโรงงานกรมอู่หลวงและที่ทำการของกรมทหารเรือ จัดทำเป็นพิพิธภัณฑ์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เป็นศูนย์รวมในการเก็บรักษา อนุรักษ์ และจัดแสดงอุปกรณ์ เครื่องมือเครื่องใช้ทางช่าง เครื่องจักรกล และเอกสารอันทรงคุณค่าที่เกี่ยวข้องกับการซ่อมสร้างเรือ อีกทั้งเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ เผยแพร่พระมหากรุณาธิคุณและพระปรีชาสามารถของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ในด้านการออกแบบและต่อเรือ ตลอดจนเป็นศูนย์รวมองค์ความรู้ด้านการต่อเรือรบ เรือพระที่นั่ง งานอู่เรือ และอุตสาหกรรมต่อเรือของประเทศ รวมทั้งผลงานทางช่างที่เป็นมรดกทางปัญญาของกรมอู่ทหารเรือ

การจัดแสดง

- ชั้นบน แสดงประวัติศาสตร์พื้นที่ การสร้างเรือรบและเรือพระที่นั่ง ประกอบด้วย

  ๑. จากราชนิเวศน์สู่อู่เรือหลวง

แสดงประวัติศาสตร์พื้นที่อู่เรือหลวง ซึ่งเดิมเป็นจวนของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ในสมัยกรุงธนบุรีเป็นราชธานี ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้แก่กรมทหารเรือ (ในขณะนั้น) เพื่อสร้างโรงงานกรมอู่หลวงและที่ทำการของกรมทหารเรือ

 ๒. จากอู่เรือหลวงสู่กรมอู่ทหารเรือ

จัดแสดงความสำคัญของงานอู่เรือกับการปกป้องอธิปไตยของชาติทางทะเล  พัฒนาการของกรมอู่ทหารเรือ ซึ่งปัจจุบันมีอู่เรือในความรับผิดชอบ ๓ แห่ง คือ อู่ทหารเรือธนบุรี เขตบางกอกน้อย กรุงเทพมหานคร  อู่ทหารเรือพระจุลจอมเกล้า อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ และอู่ราชนาวีมหิดลอดุลยเดช อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี

๓. พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร กับงานนาวาสถาปัตย์

จัดแสดงพระปรีชาสามารถและมหากรุณาธิคุณแห่งองค์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ในด้านการต่อเรือ ทรงออกแบบและต่อเรือใบมด ซูเปอร์มด ไมโครมด และทรงกีฬาแล่นใบ แนวพระราชดำริที่พระราชทานให้กองทัพเรือต่อเรือรบขึ้นใช้เอง ซึ่งเป็นที่มาของการสร้างเรือตรวจการณ์ใกล้ฝั่ง ชุดเรือ ต.๙๑ ขยายผลสู่ ชุดเรือ ต.๙๙๑ และชุดเรือ ต.๙๙๔ ตามลำดับ

๔. การเสริมสร้างสมุททานุภาพให้กองทัพเรือ

แสดงพัฒนาการด้านการต่อเรือของกรมอู่ทหารเรือ จากเรือไม้เป็นเรือเหล็ก กรรมวิธีต่อเรือจากการย้ำหมุดเป็นการเชื่อมประสาน เทคโนโลยีการต่อเรือแบบบล็อก ขั้นตอนและกระบวนการสร้างเรือรบ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเรือ

๕. การอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมของชาติ

ความเป็นมาของการต่อเรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณ รัชกาลที่ ๙  เรือพระที่นั่งลำเดียวที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ขั้นตอนการต่อเรือ การอนุรักษ์และซ่อมเรือพระราชพิธี

- ชั้นล่าง แสดงการซ่อมทำเรือรบ และผลงานทางช่างที่สำคัญ แบ่งเป็น ๒ ส่วน

๑. ทำเรือให้พร้อมรบ

จัดแสดงกระบวนการซ่อมทำเรือรบ ผลงานการซ่อมทำเรือสำคัญ ๆ และงานฝีมือช่างที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น 

๒. อู่เรือและอุตสาหกรรมต่อเรือของประเทศ

       จัดแสดงความก้าวหน้าของอู่เรือเอกชน ความสำคัญของอุตสาหกรรมต่อเรือและพาณิชยนาวีของประเทศ ทางด้านสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และอธิปไตยของชาติทางทะเล

รางวัลพระราชทาน

       พิพิธภัณฑ์อู่เรือหลวงเฉลิมพระเกียรติ ๘๔ พรรษา ได้รับพระราชทานรางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น  ประจำปี ๒๕๕๗ ประเภทอาคารสถาบันและอาคารอนุรักษ์ จาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี คัดเลือกโดย สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์