กลุ่มไทยพวน หรือลาวพวน เป็นอีกกลุ่มชนหนึ่งที่อพยพจากดินแดนลาวตอนบนเข้ามาอยู่ในประเทศไทยเพราะการสงครามในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์หลายครั้งหลายคราว กลุ่มคนพวนถูกกวาดต้อนเข้ามาในไทย และเมื่อนานเข้าก็กระจัดกระจายไปทั้งถิ่นฐานในหลายจังหวัดของประเทศไทย จนกลายเป็น ไทยพวน

บางแห่งวัฒนธรรมประเพณีตลอดจนภาษาได้ถูกกลืนกลายไปกับคนพื้นถิ่นหมดแล้ว แต่บางกลุ่มก็ยังคงรักษาเอกลักษณ์วัฒนธรรมของกลุ่มตนเองไว้อย่างเหนียวแน่น บางกลุ่มก็กำลังรวบรวมองค์ความรู้ที่ยังคงอยู่ในชุมชน เพื่อสืบทอดให้ลูกหลานของตนเองต่อไป เหมือนอย่างเช่นศูนย์ศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านไทยพวน วัดกุฎีทอง ต.บางน้ำเชี่ยว อ.พรหมบุรี จ.สิงห์บุรีแห่งนี้

ความตั้งใจเดิมนั้นเริ่มมาจาก นาวาอากาศเอกเถลิง อินทร์พงศ์พันธุ์ ซึ่งเป็นลูกหลานชาวไทยพวนที่บ้านบางน้ำเชี่ยวมาแต่กำเนิด เห็นว่าวัฒนธรรมประเพณีของไทยพวนเริ่มสูญหายจึงริเริ่มรวบรวมของเก่าจากในชุมชน ทั้งจากการขอบริจาค ขอเจ้าของให้นำมาร่วม ทำเป็นศูนย์วัฒนธรรม รวบรวมข้าวของพื้นเมืองมาจัดแสดง ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดีจากคนในชุมชนเพราะเกือบทุกคนก็เป็นลูกหลานชาวไทยพวนเหมือนกัน แม้แต่ท่านเจ้าอาวาสองค์ปัจจุบัน (พระภาวนาพรหมคุณ)ก็ยังเป็นคนเชื้อสายพวน ทุกฝ่ายในชุมชนมีจิตสำนึกร่วมกันในการจะอนุรักษ์ของโบราณตลอดจนภาษาเอาไว้ให้ลูกหลานในภายหน้าด้วย

อาคารศูนย์ศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านไทยพวน จัดแสดงอยู่ที่ศาลาวัดกุฎีทอง ซึ่งเป็นห้องโถงใหญ่ส่วนแรกจัดแสดงเครื่องปั้นดินเผา จำนวนมาก เป็นพวกไหน้ำปลาเก่า หรือไหเคลือบแบบจีนปากแคบ โอ่งน้ำดินเผา ทุกประเภทจะมีป้ายชื่อติดไว้ เพื่อให้นักเรียนหรือเด็กๆ รุ่นใหม่ที่ยังไม่รู้จักภาชนะหน้าตาแปลกๆ เหล่านี้ได้รู้จักกัน

ถัดไปด้านในมีของจำพวกเครื่องจักรสาน ทั้งที่เป็นเครื่องมือการเกษตร เครื่องมือประมง และข้าวของเครื่องใช้ในบ้าน เช่นกระต่ายขูดมะพร้าว หินบดยา ส่วนนี้มีคำอธิบายภาษาไทยพวนติดอยู่เช่น แอบข้าวเหนียว หรือกระติ๊บข้าวเหนียว เครื่องเซ้อไม้ไผ่ หรือ เครื่องใช้ไม้ไผ่ ที่ต้องติดป้ายคำภาษาไทยพวนคู่กับภาษาไทยนี้ เนื่องจากเด็กๆ ลูกหลานไทยพวนบ้านบางน้ำเชี่ยวในปัจจุบันเริ่มพูดภาษาพวนไม่ได้แล้ว จึงได้เริ่มเกิดการรื้อฟื้นให้เด็กๆ ได้เรียนรู้ภาษาของบรรพบุรุษ โดยตอนนี้โรงเรียนในชุมชน ก็ได้ทำหลักสูตรภาษาท้องถิ่น ให้เด็กๆ ได้หัดพูดภาษาไทยพวนด้วย

ส่วนกลางของห้อง ที่โดดเด่นก็คือเรือไม้แบบต่างๆ ทั้งใหญ่ เล็ก บางลำขุดจากไม้ต้นเดียว และมีพายลงรักปิดทอง เขียนลายสวยงาม ครกตำข้าวทำจากไม้ และสีฝัด ด้านหลังห้องยังมีอุปกรณ์การเกษตรแบบโบราณบางส่วนกองรวมกันอยู่เนื่องจากพิพิธภัณฑ์แห่งนี้โยกย้ายสถานที่มาหลายครั้ง เหตุเพราะสถานที่ยังไม่ลงตัว หลังจากนี้อาจจะมีการย้ายไปยังสถานที่ที่เหมาะสมกว่าอีกครั้ง

ด้านหลังของห้องจัดแสดง จำลองเป็นห้องครัวมีเครื่องไม้ใช้สอยในครัวแบบโบราณอีกหลายชิ้นจัดแสดงทั้งหม้อดินเผา อ่าง กระบวยทำจากกะลาแบบต่างๆ ริมฝาผนังแขวนลายผ้าทอแบบโบราณของชาวพวนไว้ด้วย ผ้าผืนเล็กๆใส่กรอบนี้เป็นผ้าห่อคัมภีร์ หรือตุงรูปสัตว์ต่างๆ

นอกจากนี้ยังมีเตารีดโบราณ ปิ่นโตสังกะสี และชุดการแต่งกายของชาวไทยพวน ใส่ไว้ในหุ่นให้ผู้ที่เข้ามาศึกษาได้เห็นตัวอย่าง ผู้หญิงใส่ ผ้าซิ่นสีเขียว เสื้อแขนกระบอกสีแดง ผู้ชายใส่ชุดม่อฮ่อม มีภาพคุณยายแก่ๆ ที่แต่งกายแบบโบราณและหาบของมาทำบุญที่วัดด้วย

ในเรื่องของงานบุญประเพณีของไทยพวนที่ชุมชนนี้ยังรักษาไว้ได้เหนียวแน่นคือประเพณีกำฟ้า ที่จะจัดอย่างยิ่งใหญ่ทุกปีในเดือน 3 บุญประเพณีนี้ชาวไทยพวนทุกที่ในประเทศไทยจะจัดในช่วงเวลาเดียวกัน เป็นการแสดงความเคารพต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยู่บนฟ้า นอกจากนี้ยังมีงานบุญกวนข้าวทิพย์และอีกหลายอย่างหมุนเวียนกันไปทั้งปี หากใครสนใจก็สามารถมาร่วมชมงานบุญประเพณีต่างๆ ได้ที่วัดกุฎีทองแห่งนี้

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้แม่จะยังจัดแสดงได้ไม่เต็มที่เพราะต้องย้ายสถานที่หลายครั้ง แต่โดยความตั้งใจของ คณะกรรมการดูแลซึ่งเป็นทั้งอาจารย์ในโรงเรียน ผู้ใหญ่ในชุมชน พระ และปราชญ์ชาวบ้านหลายๆ ท่าน ที่ต้องการให้ลูกหลานของตนไม่ลืมรากเหง้าความเป็นไทยพวน น่าดีใจที่เอกลักษณ์ของชาติพันธุ์เหล่านี้คงจะไม่หายไปตามกาลเวลา